میثاق ملت - آشنایی با قانون اساسی ایران

مفهوم «قانون اساسی» اگرچه مفهومی متعلق به علم حقوق می باشد، ولی بسیاری از ما با معنای آن آشنا هستیم. عقل آدمی پیشاپیش به او می گوید که نظم و به پیش رفتن کارها، نیازمند وضع دستورهایی لازم الاجراست. این چنین می شود که بشر، دست به تدوین قانون می زند. این قوانین در نوع خود، به دوگونه قانون اساسی و قانون معمولی تقسیم می شوند. قانون اساسی، همان قوانینی است که مرزها و محدوده های قانون گذاری را مشخص می کنند و در بردارنده کلیاتی از قوانین مهم مورد نیاز کشور می باشد. شاید جزء آن گروه از انسان ها باشید که با دانستن معنای این عبارت با خود بگویید: «برای یک انسان، درگیری با این چند برگه ی کاغذ، در حد همین دانستن معنای آن کفایت می کند. این کار حقوق دانان و متعلق به سیاست مداران است». اگر یکی از هم وطنان چنین فردی، که در زمان او چنین قانونی تصویب شده است، این جملات را بشنود، بسیار اشفته خواهد شد. فرقی نیز نمی کند که چنین فردی ایرانی، فرانسوی یا آمریکایی باشد. او خواهد گفت: «آن چند برگه، زمانی، عینیت یافته تمام آمال و آرمان های ما بود. ما برای همان برگه، خون دادیم و همان چند برگه، نقطه ی عطف نهضت ما بود». قانون اساسی یک کشور، ضامن خوشبختی آن کشور است و بدین سبب عجیب نخواهد بود اگر قانون اساسی مان را، همچون کتابی مقدس به سینه مان بچسبانیم. این، ضرورت انس همیشگی هر کس با قانون اساسی کشور را می رساند. برای فهم این ضرورت تنها کافی است به این واقعیت توجه کنیم که علت بسیاری از مشکلات کشورمان، در عدم فهم قانون اساسی می باشد. نماینده ی مجلسی را تصور کنید که خود را تنها وکیل مردم شهر خود می داند و از موضع ضعف و عاجزانه از وزیر، درخواست بودجه می کند. مردمی که به او رأی داده اند نیز کاملاً این رفتار نماینده شان را تأیید می کنند. اما در چنین مواقعی، چیزی سرجایش نیست. قانون اساسی اساساً با چنین چیزی مخالف است. طبق این قانون، اولاً نماینده مجلس، نماینده ی همه مردم کشور است، دوماً کار او نظارت و حساب کشی از دولت است و سوماً باید درخواست های مردم ناحیه ی خود را از این طریق به پیش ببرد. رجوع به قانون اساسی و فهم آن، کلید جلوگیری از چنین اشتباهات فاحشی در زمینه های مختلف است.

این درس در 9 جلسه ارائه شده است و هدف کلی آن، آشنایی مخاطبان با دو قانون اساسی ایران یعنی قانون اساسی مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. استاد این بحث را ضمن پرداختن به موضوعات متعددی همچون قوانین سلسله‌های مختلف پادشاهی بعد از ظهور اسلام، پیشینه تاریخی و چگونگی شکل‌گیری قانون مشروطه، نحوه تعیین مقامات در این قانون اساسی، جایگاه و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به پییش برده است. ایشان ضمناً برای روشن کردن افکار عمومی، با کمک گرفتن از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رویکرد این قانون به اقتصاد و نقش و جایگاه اصلی حقوق ملت، مجلس و مجمع مصلحت نظام را روشن می کند.